唐文

zhì gài dà táng gù zhāo róng shàng guān shì míng 　　　　mù zhì dà táng gù jié yú shàng guān shì mù zhì míng bìng xù 　　　　fú dào zhī miào zhě qián kūn dé zhī ér wéi xíng zhì qì zhī jīng zhě zào huà qǔ zhī ér wéi shí yòng shān zhí táo zhù hé sàn xiāo xī bù kě bèi zhī yú rén bèi zhī yú rén yǐ zé guāng qián jué hòu qiān zǎi qí yī 　　　　jié yú xìng shàng guān lǒng xī shàng guī rén yě qí xiān gāo yáng shì zhī hòu zǐ wéi chǔ shàng guān dà fū yīn shēng dé xìng zhī xiāng jì nǚ wéi hàn zhāo dì huáng hòu fù guì xūn yōng zhī bù jué zēng zǔ hóng suí suí téng téng wáng fǔ jì shì cān jūn xiāng zhōu zǒng guǎn fǔ shǔ huà zhōu zhǎng shǐ kuài jī jùn zàn chí shàng shū bǐ bù láng zhōng yǔ gǔ chéng gōng tǔ wàn xù píng jiāng nán shòu tōng yì dà fū xué bèi wǔ chē wén qióng sān biàn yè jū rù shì zài qīng cháng bǎn zhī yì guān zhàng jiàn chū zhēng yì sǎo píng jiāng zhī fēn jìn 　　　　zǔ yí huáng cháo jìn fǔ cān jūn dōng gé jì jiǔ hóng wén guǎn xué shì jǐ shì zhōng tài zǐ xiǎn mǎ zhōng shū shè rén mì shū shào jiān yín qīng guāng lù dà fū xíng zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn zèng zhōng shū lìng qín zhōu dū dū shàng zhù guó chǔ guó gōng shí yì sān qiān hù bō tāo hǎi yùn yá àn shān gāo wéi mù zé róu zuò liáng gōng wéi tiě zé lì chéng lì jiàn cǎi zhí dān yú zāo pò yí lìng diǎn jí kùn qióng cuò zōng jí yú yān xiá zài shǐ wén zhāng quán shèng zhì yú kuà niè zān hù móu yóu miào táng yǐ shí tóu shuǐ ér gāo shì yǐ méi hé gēng ér dú bù gōng liáo fǔ zuǒ wèn wàng xiāng qū lín gé lóng lóu huī guāng dì xí fù bù qī chǐ guì bú yì jiāo shēng yǒu lìng míng tiān shū mǎn yú huá wū mò yǒu yí ài xǐ gào jí yú qióng quán 　　　　fù tíng zhī zuǒ qiān niú zhōu wáng fǔ shǔ rén wù běn yuán shì liú guān miǎn chén jí yǐ shì fèng wéi zhòng dào zài fù xīn wáng tíng yǐ tǔ nà wéi xiān shì zī hóu shé luò luò wàn xún zhī shù fāng zhèn guó fēng áng áng qiān lǐ zhī jū shǐ guāng rén wàng shǔ chǔ guó gōng shù qí yùn fǒu jiě yìn qiān cháng jìn cí jīn què zhī qián yuǎn cuàn shí mén zhī wài bìng cóng liú bèng tóng yǐ yōu zú zèng huáng mén shì láng tiān shuǐ jùn kāi guó gōng shí yì sān qiān hù fǎng yǐ huāng zōu wú fù téng chéng zhī chèn cáng zhī mì fǔ kòng yú zhú jiǎn zhī shū 　　　　jié yú yì shū tiān zī xián míng shén zhù shī shū wéi yuàn yòu jùn shí dé qí jīng huá hàn mò wéi jī zhù zǔ zhī chéng qí jǐn xiù nián shí sān wéi cái rén gāi tōng bèi yú lóng shé yìng zú yú yú xīng huǒ xiān huáng bō luàn fǎn zhèng chú jiù bù xīn jiù rén jí kǔ shào tiān míng mìng shén lóng yuán nián cè wéi zhāo róng yǐ wéi shì wǔ nòng guó quán yáo dòng huáng jí zéi chén dì gòu yù lì ài nǚ wéi chǔ ài nǚ qián móu yù yǐ zéi chén wéi dǎng zhāo róng qì xuè jí jiàn kòu xīn jié chéng qǐ xiáng lún yán jiāng chú màn cǎo xiān dì zì cún kuān hòu wèi yǎn xiá cī zhāo róng jué shì bù xíng jì wú suǒ chū shàng zhī qǐng tī fú ér lǐ yán qiě mò cóng zhōng zhī qǐng cí wèi ér tuì zhì wèi zhī xǔ cì zhī qǐng luò fā ér chū zú wéi cuò nǜ xià zhī qǐng yǐn zhèn ér sǐ jī zhì diān zhuì 　　　　xiān dì xī qí cái yòng mǐn yǐ jiān zhēn guǎng qiú rù còu zhī yī cái jiù xuán sī zhī mìng lǚ yí fěi pò shǐ jiù quán píng biǎo qǐng tuì wéi jié yú zài sān fāng xǔ jì gōng chē yàn jià tǔ yǔ xián āi zhèng chū hòu gōng sī tú hài lí shù shì lián wài qī yù qīng fù zōng shè huáng tài zǐ chōng guī cān shèng shàng zhì fá móu jì xiān tiān bù wéi yì hòu tiān sī yìng zhěng huáng jī yú qīng fù ān dì dào yú jiān yú 　　　　zhāo róng jū ān yǐ wēi chǔ xiǎn yǐ tài qiě péi qīng jìn wěi yùn yú qián kūn zhī jiān jù mào xiān fēng wáng shēn yú cāng cù zhī jì shí chūn qiū sì shí qī huáng jiàn zhāo lín shèng cí zhěn dào yuán zào zhì mìng lǐ zàng zèng guān tài píng gōng zhǔ āi shāng fù zèng juàn wǔ bǎi pǐ qiǎn shǐ diào jì cí zhǐ chóu móu yǐ dà táng jǐng yún yuán nián bā yuè èr shí sì rì biǎn yú yōng zhōu xián yáng xiàn mào dào xiāng hóng dú yuán lǐ yě guī lóng bā guà yǔ hóng yán ér bìng xiāo jīn shí wǔ shēng suí bái gǔ ér jù zàng 　　　　qí yuē 　　　　jù fá hóng xūn cháng yuán yuǎn xì guān miǎn jiāo xí gōng hóu xiāng jì 　　　　yuán dàn xián míng shì guāng fēng ruì gōng wéi yǐ dé ruò hé fú qì 　　　　xiāo xiāng shuǐ duàn wǎn wěi shān qīng zhū chén yuán zhé yù suì lián chéng 　　　　fǔ zhān sōng jiǎ jìng tīng fén yíng qiān nián wàn suì jiāo huā sòng shēng

yì míng shàng guān wǎn ér mù zhì míng

　　志盖：大唐故昭容上官氏铭

　　墓志：大唐故婕妤上官氏墓志铭并序

　　道中玄妙者，使天地托体而生；气中精华者，令造化取之为用。拉坯成器，变化万端，气息聚散，道法无常，此中精妙不应汇聚在凡人的身上。一朝汇聚于人，她便光照万古、才绝后世，成为千载难逢的一世之英。

　　婕妤姓上官，陇西上邽人，她的祖先是高阳氏的后人，先祖曾为楚国上官大夫，因此得姓，代代相传。上官氏曾为汉昭帝皇后，富贵勋爵，累世不绝。曾祖上官弘，曾任隋朝腾王府记室参军、襄州总管府属、华州长史、会稽郡赞持、尚书比部郎中。因与谷城公吐万绪平定江南，官授通议大夫。上官弘学富五车，擅写文章。在朝为官，常振士族之清气；仗剑平叛，一扫江南之凄风。

　　祖父上官仪，本朝晋府参军、东阁祭酒、弘文馆学士、给事中、太子洗马、中书舍人、秘书少监、银青光禄大夫，行中书侍郎、同中书门下三品之职，追赠中书令、秦州都督、上柱国、楚国公，食邑三千户。谋略似海，波澜在胸，品行如崖，高山仰止。他砥砺才学，如将木头煣制成良弓，把铁矿锻打成利剑；于文章中采撷精华、摒弃糟粕，一度使典籍穷尽枯竭；文笔错综变幻、甚于烟霞，常常令文章蔚然壮观。故而冠簪执笏，入朝为官，绸缪庙堂之上。他高瞻远瞩，谏言获纳如以石投水，位拜宰相，辅佐得力如羹中盐梅，宫中府中的幕僚下臣，慰问看望相趋不绝；麒麟宝阁与雕龙楼台，有宰相的辉光世代相照。富贵却不思奢靡，勋重也不改旧时的交游。生前享有美名，华屋中满藏典籍；逝去亦有遗爱，追封的诏令直抵九泉之下。

　　父亲上官庭芝，官至左千牛，为周王府属。身处高门，才冠士族。侍君之道，常在腹心；朝廷之事，首为谏言。他像飒沓的万寻大树，振起国家风气；像昂然的千里宝马，博得一世声名。后来上官仪罹遭大难，被夺印去官、驱逐出朝，流放到石门之外。上官庭芝也一同被流放，父子二人都忧患而终。上官庭芝被追赠为黄门侍郎、天水郡开国公，食邑三千户。访寻荒山，再不见藤城棺木；藏于秘府，徒留下竹简旧书。

　　上官婉儿懿德贤明，如有神助。以诗书为园圃，撷拾得其芳华；以笔墨为机杼，织就锦绣文章。十三岁为才人，博通典籍，笔走龙蛇，应变敏捷，迅于星火。先皇拨乱反正、推陈出新，拯救生民于疾苦，继承上天的使命。神龙元年，册封她为昭容。后来韦皇后专擅国家大权，摇动皇家根基，与奸臣策划阴谋，想立爱女安乐公主为储君。安乐公主也暗中谋划，想收拢奸臣作为党羽。上官昭容为此泣血劝谏，尽心竭诚，请求先帝下令扫除韦后的党羽。先帝心存宽厚之德，为韦后掩盖瑕疵；上官昭容知道先帝不听劝谏，无可奈何。先是请求调查审理韦后一党，进言未被听从；又请求辞位自退，皇帝命令不许；再请求落发出宫，最后也被阻止；最后饮鸩死谏，几乎因此殒命。

　　先帝珍惜上官婉儿的才能，痛心于她的坚贞，广寻良医，才救回了命若悬丝的她。日月流转，终于痊愈。她上表请求自贬为婕妤，再三请求后才被允许。直到后来先帝驾崩宫车晚出，举国上下心怀哀思。政令出自后宫，一心毒害黎民；事务勾连外戚，意欲颠覆李朝。皇太子突破常理进入京禁，以惊人的谋略取胜，这既不违背上天的道理，也受到认可和拥护。在倾覆之危中拯救皇权根本，于艰难险阻中安定帝王道路。

　　上官昭容身居险地却能泰然自安。陪驾清禁之中，运筹于天地之间；突遭兵戈之难，殒身于仓促之际。时年四十七。皇上十分关切，圣心哀悼缅怀，为此写下诏命，赐官以礼安葬。太平公主哀伤，随葬五百匹绢，派遣使者祭吊，词旨沉痛殷切。在大唐景云元年八月二十四日，依礼安葬于雍州咸阳县茂道乡洪渎原。龟龙八卦，与红颜而并销，金石五声，随白骨而俱葬。

　　其词曰：

　　巨阀鸿勋，长源远系。冠冕交袭，公侯相继。
　　爰诞贤明，是光锋锐。宫闱以得，若合符契。

　　潇湘水断，宛委山倾。珠沉圆折，玉碎连城。
　　甫瞻松槚，静听坟茔。千年万岁，椒花颂声。

佚名《上官婉儿墓志铭》