汉史传  司马迁

sūn wǔ jì sǐ hòu bǎi yú suì yǒu sūn bìn bìn shēng ē juàn zhī jiān bìn yì sūn wǔ zhī hòu shì zǐ sūn yě sūn bìn cháng yǔ páng juān jù xué bīng fǎ páng juān jì shì wèi dé wéi huì wáng jiāng jūn ér zì yǐ wéi néng bù jí sūn bìn nǎi yīn shǐ zhào sūn bìn bìn zhì páng juān kǒng qí xián yú jǐ jí zhī zé yǐ fǎ xíng duàn qí liǎng zú ér qíng zhī yù yǐn wù xiàn qí shǐ zhě rú liáng sūn bìn yǐ xíng tú yīn jiàn shuì qí shǐ qí shǐ yǐ wéi qí qiè zài yǔ zhī qí qí jiàng tián jì shàn ér kè dài zhī 　　　　jì shuò yǔ qí zhū gōng zǐ chí zhú zhòng shè sūn zǐ jiàn qí mǎ zú bú shèn xiāng yuǎn mǎ yǒu shàng zhōng xià bèi yú shì sūn zǐ wèi tián jì yuē jūn dì zhòng shè chén néng lìng jūn shèng tián jì xìn rán zhī yǔ wáng jí zhū gōng zǐ zhú shè qiān jīn jí lín zhì sūn zǐ yuē jīn yǐ jūn zhī xià sì yǔ bǐ shàng sì qǔ jūn shàng sì yǔ bǐ zhōng sì qǔ jūn zhōng sì yǔ bǐ xià sì jì chí sān bèi bì ér tián jì yī bú shèng ér zài shèng zú dé wáng qiān jīn yú shì jì jìn sūn zǐ yú wēi wáng wēi wáng wèn bīng fǎ suì yǐ wéi shī 　　　　qí hòu wèi fá zhào zhào jí qǐng jiù yú qí qí wēi wáng yù jiàng sūn bìn bìn xiè yuē xíng yú zhī rén bù kě yú shì nǎi yǐ tián jì wéi jiàng ér sūn zǐ wéi shī jū zī chē zhōng zuò wéi jì móu tián jì yù yǐn bīng zhī zhào sūn zǐ yuē fú jiě zá luàn fēn jiū zhě bú kòng juǎn jiù dòu zhě bù bó jǐ pī kàng dǎo xū xíng gé shì jìn zé zì wéi jiě ěr jīn liáng zhào xiāng gōng qīng bīng ruì zú bì jié yú wài lǎo ruò bà yú nèi jūn bú ruò yǐn bīng jí zǒu dà liáng jù qí jiē lù chōng qí fāng xū bǐ bì shì zhào ér zì jiù shì wǒ yì jǔ jiě zhào zhī wéi ér shōu bì yú wèi yě tián jì cóng zhī wèi guǒ qù hán dān yǔ qí zhàn yú guì líng dà pò liáng jūn 　　　　hòu shí sān suì wèi yǔ zhào gōng hán hán gào jí yú qí qí shǐ tián jì jiàng ér wǎng zhí zǒu dà liáng wèi jiàng páng juān wén zhī qù hán ér guī qí jūn jì yǐ guò ér xī yǐ sūn zǐ wèi tián jì yuē bǐ sān jìn zhī bīng sù hàn yǒng ér qīng qí qí hào wéi qiè shàn zhàn zhě yīn qí shì ér lì dǎo zhī bīng fǎ bǎi lǐ ér qū lì zhě jué shàng jiàng wǔ shí lǐ ér qū lì zhě jūn bàn zhì shǐ qí jūn rù wèi dì wéi shí wàn zào míng rì wéi wǔ wàn zào yòu míng rì wéi sān wàn zào páng juān xíng sān rì dà xǐ yuē wǒ gù zhī qí jūn qiè rù wú dì sān rì shì zú wáng zhě guò bàn yǐ nǎi qì qí bù jūn yǔ qí qīng ruì bèi rì jiān xíng zhú zhī sūn zǐ duó qí xíng mù dāng zhì mǎ líng mǎ líng dào xiá ér páng duō zǔ ài kě fú bīng nǎi zhuó dà shù bái ér shū zhī yuē páng juān sǐ yú cǐ shù zhī xià yú shì líng qí jūn shàn shè zhě wàn nǔ jiā dào ér fú qī yuē mù jiàn huǒ jǔ ér jù fā páng juān guǒ yè zhì zhuó mù xià jiàn bái shū nǎi zuàn huǒ zhú zhī dú qí shū wèi bì qí jūn wàn nǔ jù fā wèi jūn dà luàn xiāng shī páng juān zì zhī zhì qióng bīng bài nǎi zì jǐng yuē suì chéng shù zǐ zhī míng qí yīn chéng shèng jìn pò qí jūn lǔ wèi tài zǐ shēn yǐ guī sūn bìn yǐ cǐ míng xiǎn tiān xià shì chuán qí bīng fǎ

sī mǎ qiān 　shǐ jì 　· sūn zǐ wú qǐ liè zhuàn · jié xuǎn

　　孙子死后，隔了一百多年又出了一个孙膑。孙膑出生在阿城和鄄城一带，也是孙武的后代子孙。他曾经和庞涓一道学习兵法。庞涓奉事魏国以后，当上了魏惠王的将军，却知道自己的才能比不上孙膑。就秘密地把孙膑找来。孙膑到来，庞涓害怕他比自己贤能，忌恨他，就假借罪名砍掉他两只脚，并且在他脸上刺了字，想让他隐藏起来不敢抛头露面。齐国使者到大梁来，孙膑以刑徒的身份秘密拜见，进行游说。齐国使者觉得此人不同凡响，就偷偷地用车把他载回齐国。齐国将军田忌非常赏识他，并且待如上宾。

　　田忌经常与齐国的公子们赛马，设重金赌注。孙膑发现他们的马脚力都差不多，马分为上、中、下三等，孙膑于是对田忌说：“您只管下大赌注，我能让您取胜。”田忌相信并答应了他，与齐王和各位公子用千金来赌胜负。比赛即将开始，孙膑说：“现在用您的下等马对付他们的上等马，用您的上等马对付他们的中等马，用您的中等马对付他们的下等马。”三场比赛完后，田忌一场负而两场胜，最终赢得齐王的千金赌注。于是田忌把孙膑推荐给齐威王。威王向他请教了兵法，封他为军师。

　　后来，魏国攻打赵国，赵国危急，向齐国请求救援。齐威王想任命孙膑为将，孙膑婉言推辞说：“一个受过刑的人不能为将。”于是任命田忌为大将，任命孙膑做军师，让他在有帷幕的车上坐着出谋策划。田忌想要带领军队到赵国去解围，孙膑说：“解乱丝不能整团地抓住了去硬拉，劝解打架的人不能在双方相持很紧的地方去搏击。只要击中要害，冲击对方空虚之处，形势就会禁止相斗，危急的局面也就因此自行解除了。现在魏国和赵国打仗，魏国轻装精锐的士兵必定全部集中在国外，老弱疲敝的士兵留在国内。您不如率领部队迅速奔赴魏国都城大梁，占领它的要道，攻击它正当空虚之处，他们一定会放弃围赵而回兵解救自己，这样我们一举既可解除赵国被围的局面，又可收到使魏国疲惫的效果。”田忌听从了孙膑这一建议，魏国的军队果然丢下赵国的都城邯郸，撤兵回国，和齐军在桂陵交战，魏军被打得大败。

　　十三年之后，魏国和赵国联合攻打韩国，韩国向齐国告急。齐国派田忌带兵去援救韩国，直奔大梁。魏国大将庞涓听到这一消息，立即撤兵离开韩国回魏国，这时齐军已经越过了魏国国境而向西进了。孙膑对田忌说：“那魏国的军队向来强悍勇猛，轻视齐国，齐军被称为是胆小的军队；善于用兵的人就可根据这一情势，把战争朝着有利的方向加以引导。《孙子兵法》说：每天行军百里去争利，一定会使大将受挫折；每天行军五十里去争利，军队只有一半能到达。现在命令齐军在进入魏地的第一天造十万灶，第二天减为五万灶，第三天减为三万灶。”庞涓在齐军后面追了三天，非常高兴地说：“我本来就知道齐军怯弱，进入我国境内才三天，士兵逃亡的就超过半数了。”就丢下他的步兵，率领轻兵锐卒，日夜兼程追赶齐军。孙膑估计魏军的行程，晚上应赶到马陵。马陵道路狭窄，而且两边的地形险要，可以埋伏军队。就砍下大树的外皮露出白木质并且在上面写着：“庞涓死在这裸树下！”接着命令齐军一万名擅长射箭的弓弩手，在马陵道两边埋伏，事先和那些弩手约好说：“晚上见到燃起火把就一齐射箭。”庞涓果然夜晚到了被砍的大树下，见到树干白木上有字，就取火把来照看。他还没有把上面的字读完，齐军就万箭齐发，魏军非常混乱，彼此失去了联系。庞涓自知智谋穷尽，军队已败，便用剑自刎，临死前说：“这样—来倒成就了这小子的名声！”齐军就乘胜追击，彻底打败了魏国的军队，俘虏魏太子申带回了齐国。孙膑因为这一仗在天下出了名，世代相传他的兵法。

司马迁《史记·孙子吴起列传(节选)》