宋文  苏洵

nèi hàn zhí shì xún bù yī qióng jū cháng qiè yǒu tàn yǐ wéi tiān xià zhī rén bù néng jiē xián bù néng jiē bú xiào gù xián rén jūn zǐ zhī chǔ yú shì hé bì lí lí bì hé wǎng zhě tiān zǐ fāng yǒu yì yú zhì ér fàn gōng zài xiàng fǔ fù gōng wéi shū mì fù shǐ zhí shì yǔ yú gōng cài gōng wéi jiàn guān yǐn gōng chí chěng shàng xià yòng lì yú bīng gé zhī dì fāng shì zhī shí tiān xià zhī rén máo fà sī sù zhī cái fēn fēn rán ér qǐ hé ér wéi yī ér xún yě zì duó qí yú lǔ wú yòng zhī shēn bù zú yǐ zì fèn yú qí jiān tuì ér yǎng qí xīn xìng qí dào zhī jiāng chéng ér kě yǐ fù jiàn yú dāng shì zhī xián rén jūn zǐ bú xìng dào wèi chéng ér fàn gōng xī fù gōng běi zhí shì yǔ yú gōng cài gōng fēn sàn sì chū ér yǐn gōng yì shī shì bēn zǒu yú xiǎo guān xún shí zài jīng shī qīn jiàn qí shì hū hū yǎng tiān tàn xī yǐ wéi sī rén zhī qù ér dào suī chéng bú fù zú yǐ wéi róng yě jì fù zì sī niàn wǎng zhě zhòng jūn zǐ zhī jìn yú cháo qí shǐ yě bì yǒu shàn rén yān tuī zhī jīn yě yì bì yǒu xiǎo rén yān jiàn zhī jīn zhī shì wú fù yǒu shàn rén yě zé yǐ yǐ rú qí bù rán yě wú hé yōu yān gū yǎng qí xīn shǐ qí dào dà yǒu chéng ér dài zhī hé shāng tuì ér chǔ shí nián suī wèi gǎn zì wèi qí dào yǒu chéng yǐ rán hào hào hū qí xiōng zhōng ruò yǔ nǎng zhě yì ér yú gōng shì yì yǒu chéng gōng yú nán fāng zhí shì yǔ cài gōng fù xiāng jì dēng yú cháo fù gōng fù zì wài rù wéi zǎi xiàng qí shì jiāng fù hé wéi yī xǐ qiě zì hè yǐ wéi dào jì yǐ cū chéng ér guǒ jiāng yǒu yǐ fā zhī yě jì yòu fǎn ér sī qí xiàng zhī suǒ mù wàng ài yuè zhī ér bù dé jiàn zhī zhě gài yǒu liù rén yān jīn jiāng wǎng jiàn zhī yǐ ér liù rén zhě yǐ yǒu fàn gōng yǐn gōng èr rén wáng yān zé yòu wèi zhī shān rán chū tì yǐ bēi wū hū èr rén zhě bù kě fù jiàn yǐ ér suǒ shì yǐ wèi cǐ xīn zhě yóu yǒu sì rén yě zé yòu yǐ zì jiě sī qí zhǐ yú sì rén yě zé yòu jí jí yù yì shí qí miàn yǐ fā qí xīn zhī suǒ yù yán ér fù gōng yòu wéi tiān zǐ zhī zǎi xiàng yuǎn fāng hán shì wèi kě jù yǐ yán tōng yú qí qián yú gōng cài gōng yuǎn zhě yòu zài wàn lǐ wài dú zhí shì zài cháo tíng jiān ér qí wèi chā bú shèn guì kě yǐ jiào hū pān yuán ér wén zhī yǐ yán ér jī hán shuāi lǎo zhī bìng yòu gù ér liú zhī shǐ bú kè zì zhì yú zhí shì zhī tíng fú yǐ mù wàng ài yuè qí rén zhī xīn shí nián ér bù dé jiàn ér qí rén yǐ sǐ rú fàn gōng yǐn gōng èr rén zhě zé sì rén zhī zhōng fēi qí shì bù kě jù yǐ yán tōng zhě hé kě yǐ bù néng zì wǎng ér jù yǐ yě 　　　　zhí shì zhī wén zhāng tiān xià zhī rén mò bù zhī zhī rán qiè zì yǐ wéi xún zhī zhī zhī tè shēn yù yú tiān xià zhī rén hé zhě mèng zǐ zhī wén yǔ yuē ér yì jìn bù wéi chán kè zhǎn jué zhī yán ér qí fēng bù kě fàn hán zǐ zhī wén rú cháng jiāng dà hé hún hào liú zhuǎn yú yuán jiāo lóng wàn guài huáng huò ér yì è bì yǎn bù shǐ zì lù ér rén wàng jiàn qí yuān rán zhī guāng cāng rán zhī sè yì zì wèi bì bù gǎn pò shì zhí shì zhī wén yū yú wěi bèi wǎng fù bǎi zhé ér tiáo dá shū chàng wú suǒ jiàn duàn qì jìn yǔ jí jí yán jié lùn ér róng yǔ xián yì wú jiān nán láo kǔ zhī tài cǐ sān zhě jiē duàn rán zì wéi yì jiā zhī wén yě wéi lǐ áo zhī wén qí wèi àn rán ér cháng qí guāng yóu rán ér yōu fǔ yǎng yī ràng yǒu zhí shì zhī tài lù zhì zhī wén qiǎn yán cuò yì qiè jìn dé dàng yǒu zhí shì zhī shí ér zhí shì zhī cái yòu zì yǒu guò rén zhě gài zhí shì zhī wén fēi mèng zǐ hán zǐ zhī wén ér ōu yáng zǐ zhī wén yě fú lè dào rén zhī shàn ér bù wéi chǎn zhě yǐ qí rén chéng zú yǐ dàng zhī yě bǐ bù zhī zhě zé yǐ wéi yù rén yǐ qiú qí yuè jǐ yě fú yù rén yǐ qiú qí yuè jǐ xún yì bù wéi yě ér qí suǒ yǐ dào zhí shì guāng míng shèng dà zhī dé ér bú zì zhī zhǐ zhě yì yù zhí shì zhī zhī qí zhī wǒ yě 　　　　suī rán zhí shì zhī míng mǎn yú tiān xià suī bú jiàn qí wén ér gù yǐ zhī yǒu ōu yáng zǐ yǐ ér xún yě bú xìng duò zài cǎo yě ní tú zhī zhōng ér qí zhī dào zhī xīn yòu jìn ér cū chéng ér yù tú shǒu fèng zhǐ chǐ zhī shū zì tuō yú zhí shì jiāng shǐ zhí shì hé cóng ér zhī zhī hé cóng ér xìn zhī zāi xún shào nián bù xué shēng èr shí wǔ suì shǐ zhī dú shū cóng shì jūn zǐ yóu nián jì yǐ wǎn ér yòu bú suì kè yì lì xíng yǐ gǔ rén zì qī ér shì yǔ jǐ tóng liè zhě jiē bú shèng jǐ zé suì yǐ wéi kě yǐ qí hòu kùn yì shèn rán hòu qǔ gǔ rén zhī wén ér dú zhī shǐ jué qí chū yán yòng yì yǔ jǐ dà yì shí fù nèi gù zì sī qí cái zé yòu sì fú bú suì zhǐ yú shì ér yǐ zhě yóu shì jìn shāo nǎng shí suǒ wéi wén shù bǎi piān qǔ lún yǔ mèng zǐ hán zǐ jí qí tā shèng rén xián rén zhī wén ér wù rán duān zuò zhōng rì yǐ dú zhī zhě qī bā nián yǐ fāng qí shǐ yě rù qí zhōng ér huáng rán bó guān yú qí wài ér hài rán yǐ jīng jí qí jiǔ yě dú zhī yì jīng ér qí xiōng zhōng huò rán yǐ míng ruò rén zhī yán gù dāng rán zhě rán yóu wèi gǎn zì chū qí yán yě shí jì jiǔ xiōng zhōng zhī yán rì yì duō bù néng zì zhì shì chū ér shū zhī yǐ ér zài sān dú zhī hún hún hū jué qí lái zhī yì yǐ rán yóu wèi gǎn yǐ wéi shì yě jìn suǒ wéi hóng fàn lùn shǐ lùn fán qī piān zhí shì guān qí rú hé xī qū qū ér zì yán bù zhī zhě yòu jiāng yǐ wéi zì yù yǐ qiú rén zhī zhī jǐ yě wéi zhí shì sī qí shí nián zhī xīn rú shì zhī bù ǒu rán yě ér chá zhī

sū xún shàng ōu yáng nèi hàn dì yī shū

　　内翰执事：我苏洵本是乡野平民，生活穷困，曾经私下叹息，觉得天下的人，不可能都是贤慧的，也不可能都不肖。所以贤明正直的人处在世上，有聚合必有分离，有分离又必有聚合。过去天子正当有意于统治国家治理天下的时候，范仲淹公在宰相府，富弼公当枢密副使，执事您与余靖公、蔡襄公任谏官，尹洙公奔走于上上下下，在边防要塞施展才能。正当此时，天下的人，细如毛发的、实用如丝粟的才干，都纷纷起来，合成一股力量。而我苏洵自认为一己的愚笨无用，没有能力自我奋起，参与于众人之间，所以退下来修养身心，寄希望于大道的将会成功，从而可以再次见到当代的贤人、君子们。不幸的是自己的道德学问还没有修养好，范仲淹公西去，富弼公北上，执事您与余靖公、蔡襄公等，又被分别派到四面八方去，而尹洙公也失去了权势，四处奔走充任小官。我苏洵那时正在京中，亲眼见到了这些事情，无可奈何地只能仰天长叹，认为这些人离开朝廷，即使大道有成，也不足以为之庆幸。进而我又想，过去众位君子之进入朝廷，一开始，必然是有好人们推荐的；现如今，又必然是有坏人们离间的。当今的时势，要是不再有好人，那就完了啊！而如果不是这样，我又有什么可担忧的呢？姑且继续养我的心，让使自己的道德学问有更大的成功而期待着，又有什么妨害呢？退下来又过了十年，虽不敢说道已有所成，但是胸中自有一股浩浩荡荡之气，好像与过去不一样了。而余靖公正好在南方有所成功，执事您和蔡襄公又相继登上了朝廷，富弼公又从外任调入朝廷当宰相，这样的形势又可合成一股力量了。真让人高兴而自我祝贺，以为道德学问已经略有成绩并且真将有施展的机会了。接着又回过头想道，过去所仰慕爱戴的，但始终未能见其亲颜的，约有六位，现在将能去见见他们了。而这六位之中，范公、尹公二位已经去世，不禁为他二位暗暗流泪，感到悲伤。唉，这两位已经再也见不到了！而尚可宽慰我心的，还有四位在，则又正可宽慰自己。想到只剩四位了，所以又急急乎想见他们一面，以便把心里所想说的话都向他们一吐为快。而富弼公又出任了天子的宰相，边远地方的贫寒之士，没能马上在他面前说上话；而余靖公、蔡襄公，远的还在万里之外，只有执事您身在朝廷，您的地位还不是最高贵，正可以叫得应、拉得着、听得见我的话。但是身体又缠上了饥寒衰老等毛病，而耽搁了时间，叫我不能亲自登执事您的门庭来拜谒。想到我对你们一直怀有仰慕敬爱之心，十年而不得一见，而其中像范公、尹公二位已经去世；剩下四位之中，除了因为地位关系不能够随便互通说话以外，又怎么可以因为生病不能亲自前往拜谒而作罢呢？

　　执事您的文章，天下的人没有不知道的。但我苏洵自以为我知道得特别深刻，超过了天下之人。为什么这样说？孟子的文章，语言简约而意思详尽，他不说尖刻与斩钉截铁的文辞，然而话的锋芒却谁也不敢侵犯。韩愈的文章，好比长江黄河，浑然浩荡奔流宛转，像是鱼鳖蛟龙，万种怪异令人惶惶惑惑，却能遏制隐蔽而掩藏起来，不让它们自露于外；而人们远远望见它们渊深的光芒，苍茫的色彩，也就都自我畏惧而去躲避它们，不敢接近它们，正视它们。而执事您的文章，委婉详备，来来回回多曲折变化，却条理清晰通达，疏阔而畅适，无间隔，不折断；气势造极而语言净尽，急切的言词与高妙的论述，说来却闲适而平易，从没有艰苦费力的表现。上述这三点，都足以断然使您自成一家。只有李翱的文章，它的味道澹泊而隽永，它的光彩油然而幽静，高低谦让，颇有执事您的姿态。陆贽的文章，用词与达意，切近事理，准确恰当，颇近执事您的切实；而执事您的才华，又自有超过别人的地方。大致执事您的文章，不似孟子、韩愈的文章，而是您欧阳子的文章。乐于称道人善良而不谄媚于别人，是因为他的为人确实经得起这样的称道；那些不知情的人，则认为赞誉人是为了求得别人的欢欣。赞誉人以求人喜欢的事，我苏洵是不会做的；之所以情不自禁要称道执事您的光明盛大的德行，也是为了想让执事您知晓我是了解您的。

　　尽管如此，执事您的大名，早已遍知于天下，即使没读过您文章的，也都早就知道有欧阳修这个人了。可我命运不好，沦落在草野冷落的地方。而自己提高道德修养的心愿，近来粗有所成。想空手奉上不满一尺的书信让您评判，那样凭怎么能让执事您了解我，并相信我呢？我年轻时不好好学习，活到二十五岁，才知道要读书，和有学问的人一起交往学习。年龄大了以后，又未能刻苦磨砺意志、付诸行动，期望自己效仿古人，但看到和自己同列的等辈，又都不如自己，于是觉得自己可以了。后来感到写作的难度越来越大，就拿古人的文章来读，开始觉得古人所发言论，与自己的有很大的不同。常常反省自己，觉得自己文章的水平，似乎不应该只停留在目前这种状态。于是我把旧时所写的文章几百篇悉数烧掉，而拿起《论语》《孟子》、韩愈以及其他伟人贤士的文章，正襟危坐，整天都阅读它们，花了有七八年时间。刚开始，读进去的内容只觉惶惶然，接着广泛地考察这些文章外在的表达方式，则又害怕得惊叫起来。时间长了，读得也更精细，胸中豁然开朗似的明白了，好像人家的话本来就该是这样的。但我还是不敢提笔也这样写。时间更久了，胸中想说的话更多了，不能克制自己，便试着把它们写出来。以后又一而再再而三地读它们，只觉得文思泉涌，好像写出来是很容易的，然而还不敢自以为是啊。近日所作的《洪范论》《史论》等一共七篇，执事您看看，究竟写得怎样？啊！区区个人的一点感想，不明白的人又会把它看做是我在自我赞誉以求得别人来了解自己。我只期望执事您会念在我十年来对您的倾慕敬仰和努力求学的用心，从而明察我并不是偶然才这样做的。

苏洵《上欧阳内翰第一书》